Ethiek en datagedreven werken

*Muziek speelt*

Beeldtekst: microlearnings Beveiliging

Twee mensen voeren een gesprek aan tafel 

CHRISTEL VAN DE WAL - PRIVACY ADVISEUR RIJK (PAR), MINISTERIE VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN KONINKRIJKSRELATIES: 
Ik ben Christel van de Wal, ik ben privacy adviseur bij CIO Rijk, ministerie BZK, en ik ga in gesprek met Alex Corra van de Sociale Verzekeringsbank.

ALEX CORRA - BELEIDSADVISEUR RECHT & ETHIEK, SOCIALE VERZEKERINGSBANK: 
Leuk om in gesprek te gaan. Ik ben Alex Corra, ik ben beleidsadviseur Recht en Ethiek van het Ethics Center van de Sociale Verzekeringsbank 
en ik ben ook voorzitter van de domeingroep Ethiek van het CIP. Ik hou me bezig met allerlei vraagstukken rond datagedreven werken en dataethiek.

CHRISTEL VAN DE WAL: 
Ja. Vandaag staat ethiek centraal als we datagedreven willen werken.

Beeldtekst: Ethiek heeft een sleutelpositie 

CHRISTEL VAN DE WAL: 
Ethiek heeft hierbij een sleutelpositie. Wat kan jij ons daarover vertellen?

ALEX CORRA:
Technologie is niet neutraal. 

Beeldtekst: Technologie is niet neutraal
Beeldtekst: We handelen altijd vanuit bepaalde waarden 

ALEX CORRA:
We handelen altijd vanuit bepaalde waarden. Technologie is ook altijd gebouwd vanuit bepaalde waarden en wordt ook geïmplementeerd met een bepaald wereldbeeld in het hoofd en dat maakt dat het niet neutraal is. En het bewustzijn van welke waarden erachter zitten en welke keuzes daarin gemaakt worden, en met name welke spanningen er kunnen zijn tussen verschillende publieke waarden en welke afwegingen je daarin maakt, is heel belangrijk, want dat kan je ook helpen om beter te verantwoorden waarom je bepaalde keuzes gemaakt hebt als overheid.

CHRISTEL VAN DE WAL: 
Alex, kan je een concreet voorbeeld noemen hoe ethiek heeft bijgedragen aan waardegedreven gebruik van data?

ALEX CORRA:
Ja. Een aantal jaren geleden, dat was een van de eerste vragen die bij ons Ethics Center kwam. Toen kwam het vraagstuk: Is het oké om als organisatie data te gaan kopen 
om in te zetten voor het voorkomen van oneigenlijk gebruik van uitkeringen? Het ging om 't volgende. Er was een databestand, dat was commercieel beschikbaar op de markt en daarin zaten allerlei gegevens
over waar mensen post ontvingen. En voor ons kon dat best interessant zijn omdat wij uitkeringen uitbetalen en bij een aantal van die uitkeringen... 
Als je samenwoont, zit er een verschil in het uitkeringsniveau. En wij hebben de gewone reguliere burgerlijke stand waar we in kunnen kijken, maar als je die twee datasets naast elkaar legt, 
zou je misschien verschillen kunnen zien. Die verschillen zouden kunnen duiden op situaties die wij misschien niet in kaart hebben, waar misschien sprake is van samenwoning, 
wat eigenlijk niet de bedoeling is in het kader van onze regeling die we uitvoeren. Dus kwam men eigenlijk naar ons toe, naar de afdeling juridische zaken, maar ook naar ons ethiekexpertisecentrum van: Goh, kunnen wij deze dataset kopen? In eerste instantie was de insteek: Nou ja, juridisch ziet het er allemaal oké uit. Uiteindelijk gedurende dat proces kwamen we erachter dat het juridisch misschien wel oké was, maar dat we vanuit ethisch perspectief toch twijfels hadden over het feit...

Beeldtekst: De ethische risico's of bezwaren van hergebruik van data 

ALEX CORRA:
of de mensen die de toestemming hadden gegeven voor de doorverkoop van deze data wel doorhadden dat die data misschien bij de overheid terecht zou komen 
en uiteindelijk misschien wel voor fraudehandhaving gebruikt zou kunnen worden. In ieder geval in die zin dat dat de basis zou zijn voor het starten van onderzoeken. En uiteindelijk is toen de keuze gemaakt
om dat niet te doen. En gedurende dat proces hebben we eigenlijk een afwegingskader ontwikkeld met een aantal vragen waarvan we gezegd hebben: 
Die gaan we ook op een ander moment opnieuw stellen als we weer zo'n situatie hebben. Die gaan over: welke dingen zijn nou belangrijk, wat moet je afwegen om een goede keuze te kunnen maken voor het accepteren,
van het aannemen van data van buiten, van niet een andere overheidsorganisatie, maar die je koopt of die misschien morgen op een USB-stick in een envelop in de bus valt en waarvan je denkt: 
ja, maar moeten we dan daar wel mee aan de slag?

CHRISTEL VAN DE WAL: 
Als ik je even samenvat, zeg je van: We hebben een casus, die heeft tot inzichten geleid en die inzichten hebben we meegenomen...

Beeldtekst: Nieuwe inzichten voor toekomstige situaties

CHRISTEL VAN DE WAL: 
naar toekomstige situaties. Dat heeft het opgeleverd.

ALEX CORRA:
Ja. En het heeft de awareness helpen creëren voor het belang van ethische afwegingen rond dit thema.

Beeldtekst: Meer bewustzijn voor het maken van ethische afwegingen

ALEX CORRA:
En juist door dat gesprek op een rustige en gedegen manier te voeren, zonder meteen te oordelen, maar het oordeel wat uit te stellen, hebben we denk ik ook het vertrouwen gecreëerd
met onze eigen interne handhavingsafdeling om hier veel hechter op samen te werken.

*Muziek speelt*

Beeldtekst: microlearnings Beveiliging 

Beeldmerk Rijksoverheid verschijnt in beeld
Beeldtekst: Deze microlearning is tot stand gekomen door een samenwerking tussen de Leer- en Ontwikkelcampus (LOC) van UBR, 
de directie CIO Rijk van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninksrijksrelaties (BZK) en de RijksAcademie voor Digitalisering en Informatisering Overheid (RADIO).