De verschillende disciplines bij het bouwen van een IT-systeem

EDWIN EN HELEEN_2
 
(Intro met abstracte beelden met daaronder een korte begintune.)

(In beeld verschijnt de tekst: 
microlearnings
Ethiek)

(Twee mensen staan tegenover elkaar in een verder lege kantoorruimte en starten het gesprek: 
mevrouw Heleen Janssen begint, de heer Edwin de Nies reageert.)

(In beeld verschijnt de tekst:
dr. mr. Heleen Janssen
onderzoeker, Instituut voor Informatierecht, Universiteit van Amsterdam)

HELEEN JANSSEN: Een van de andere dingen die ik graag wil bespreken, is: Als je kijkt, dan komen er binnen zo'n overheid die IT-systemen laat ontwikkelen, allerlei disciplines bij elkaar. Je hebt juristen, je hebt beleidsmakers, dat is vaak één en dezelfde persoon. Je hebt een projectleider, een coördinator en een bewindspersoon met bepaalde wensen, want dat is altijd het begin, de hele aanleiding om een systeem te gaan ontwikkelen. Je hebt computer- en datawetenschappers en nog een heleboel andere verstandige mensen. Die moeten allemaal met elkaar in gesprek over hoe een systeem eruit moet gaan zien, wat het moet kunnen, wat het vooral ook niet moet kunnen. Mijn indruk is soms, dat als er überhaupt, of het nou in de media is of in bepaalde disciplines, over systemen wordt gesproken mensen dan al heel gauw denken: Dan heb ik het over het AI-systeem of over het geautomatiseerd besluitvormingssysteem, terwijl in de wetenschap toch echt begint door te dringen: Nee, als je het over systemen hebt, dan praat je niet alleen over sec die techniek, maar je praat over het gehele systeem. En daar zitten dus inderdaad de techniek in, maar ook de organisatie en de mensen die ermee moeten werken. Daar zitten regels in: volgens welke regels mag het wel of niet werken? En ethiek. En daarnaast heb je natuurlijk ook de regels zelf, zeg maar - en de mensen die ermee moeten werken. Dat betekent dat het veel complexer is. En die IT-specialist zit daar ergens in dat geheel van grote en kleine radertjes. Is dat bewustzijn er eigenlijk? Of kijken ze heel erg naar zichzelf van: Ik moet hier een probleem oplossen en kan ik hierover in gesprek met een ander of niet? Hoe zien zij hun rol in dat geheel?

(In beeld verschijnt de tekst:
Edwin de Nies
enterprise architect, RIVM)

EDWIN DE NIES: Dat hangt sterk af van welke rol de persoon in kwestie in de IT heeft, welke volwassenheid hij in z'n vak heeft, in welke organisatie hij terechtgekomen is. Dus ik denk dat er
geen eenduidig antwoord te geven is, maar het is wel iets waar je je als IT'er bewust van moet zijn.
Toen ik bij het RIVM begon, is mij gevraagd om een houtskoolschets te maken van een datamanagementarchitectuur. En daarin heb ik ook al aangegeven: Het systeem, dat is niet een applicatie en dat is ook niet een set van applicaties. Een systeem is inderdaad het geheel van proces, organisatie, mensen, middelen en een stukje techniek wat daar dan bij komt kijken. Maar in mijn beleving zit 70 procent van de risico's van het gebruik van systemen niet in de applicatie, maar in alles eromheen.

HELEEN: Ja. Dat betekent dat je heel goed uit moet denken voordat een systeem wordt gebouwd: Hoe zit het systeem eromheen? Kunnen we er nou goed voor zorgen dat alles op elkaar aansluit? 

EDWIN: Ja, ik denk dat je als IT'er ook regelmatig achteruit moet stappen en jezelf de vraag moet gaan stellen: Stel nou dat dat systeem mijn zaak zou behandelen, hoe prettig zou ik het dan vinden als dat zo gebeurt zoals we het nu ontworpen hebben? En als dan het antwoord gaat zijn 'o, ik weet niet of ik dat nou zo leuk zou vinden', dan moet je je ernstig achter de oren krabben en het gesprek gelijk aangaan met al die anderen eromheen, want die hebben gezegd: Zo moet het systeem gaan werken.

HELEEN: Ja. Ja.

EDWIN: Dus ja, dan moet je inderdaad wel...

HELEEN: Dus die behoefte is er wel, dat er goed na wordt gedacht binnen de organisatie. Het kan bijvoorbeeld de projectcoördinator zijn die bij de diverse mensen die betrokken zijn, dan ook de vragen gaat ophalen die leven bij de verschillende onderdelen. Dat kan dus bij IT'ers zijn: Maar volgens welke logica moet ik hier werken als het gaat om ethiek en vragen over rechten? Is dat dan iets wat weleens ter sprake komt?

EDWIN: Ja, dat komt weleens ter sprake. Ik denk dat het echt het belangrijkst is, dat je je als IT'er ervan bewust bent dat je zelf ook een moreel kompas hebt en dat je dat moet blijven gebruiken, dat je dat niet opzijlegt als je naar je werk gaat.

(Outro met abstracte beelden en korte eindtune.)

(In beeld verschijnt de tekst:
microlearnings
Ethiek)

(Het laatste beeld bevat het logo van de Rijksoverheid met daaronder de tekst:
Deze microlearning is tot stand gekomen door een samenwerking tussen de Leer- en Ontwikkelcampus (LOC) van UBR, de directie CIO Rijk van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BKZ) en de Rijksacademie voor Digitalisering en Informatisering Overheid (RADIO))