Wat is de grondslag van een beslissing

(Intro met abstracte beelden met daaronder een korte begintune.)

(In beeld verschijnt de tekst: 
microlearnings
Juridische kwesties)

(Twee mensen zitten tegenover elkaar in een verder lege kantoorruimte en starten het gesprek: 
de heer Arno Lodder begint, mevrouw Mariette Lokin reageert.)

 (In beeld verschijnt de tekst:
Arno Lodder
hoogleraar Internetrecht, Vrije Universiteit Amsterdam)

ARNO LODDER: Ron Loui, een Amerikaanse collega van mij, begon ooit een artikel met de zin: Sometimes there's proof, mostly there are arguments. Een prachtige zin. En voor het gewone leven waar. Maar in het recht is er eigenlijk nooit echt bewijs en gaat het vooral om de argumenten, dat je kan verklaren waarom er een bepaalde uitkomst is, dat je kan verdedigen waarom een beslissing
wordt genomen, argumenten kan aanvoeren. Je kan een beslissing hebben, maar waar het vooral om gaat, is dat je argumenten kan aanvoeren ter onderbouwing van de beslissing. En als je technologie toepast binnen het recht, is dat een belangrijk aandachtspunt, dat hij daaraan voldoet.

(In beeld verschijnt de tekst:
mr. dr. Mariette Lokin
juridisch adviseur, Ministerie van Financiën)

MARIETTE LOKIN: Ja, daar heb je helemaal gelijk in. Maar de kunst is natuurlijk: hoe laten we dat dan zien? Want het zit nu vaak verscholen, diep in een zwarte, zoemende doos, waar nullen en enen heen en weer gaan. Dan kan je je afvragen hoeveel argumentatiewaarde die nullen en enen hebben.
Ik denk ook dat we geautomatiseerde beslissingen met name nemen op objectief bepaalbare invoergegevens, zal ik maar zeggen. En als het écht op argumenteren aankomt, moet je ook constateren: Nee, dit gaan we niet in de computer stoppen. Maar ook als het wel door de computer gaat, moeten we kunnen uitleggen hoe dan een beslissing tot stand gekomen is. Ik weet niet of jij je belastingaanslag weleens omdraait, maar daar staat een rekensom. Nou, ik snap er geen biet van, hoor. En daar kunnen we ook al wat aan doen. We kunnen dat beter duidelijk maken. Een mooi hulpmiddel daarvoor, is het feit dat we nu ook in, wat dan heet, natuurlijke taal kunnen programmeren, regeltalen kunnen gebruiken om juridische betekenis heel strak weer te geven,
zodat je het daarna kan laten executeren door een machine, maar je hebt wel die regels en je kunt laten zien, en dat hebben we beproefd ook, op een beeldscherm: Ik heb deze regels toegepast en bij u hebben die gevuurd, om het zo te noemen - en die niet, een rood kruisje.

ARNO: Precies. Ik doe altijd digitaal belastingaangifte. Er staan dan allerlei getallen die van tevoren zijn ingevuld en berekeningen worden uitgevoerd, maar mij is niet duidelijk hoe die berekening tot stand komt en waarom bedragen er staan. Dat zou dus beter uitgelegd kunnen en moeten worden.

MARIETTE: Ja, want we hebben een motiveringsbeginsel en dat gold al. Dat staat al behoorlijk lang in de Algemene wet bestuursrecht. Daar is nu veel discussie over: Voldoet dat nog wel? Hebben we  geen nieuwe beginselen nodig? Dan denk ik: Nou, voor mij... Ik denk het niet. Ik denk dat het motiveringsbeginsel heel mooi techniekonafhankelijk geformuleerd is, maar dat we wel de mogelijkheden die ons ten dienste staan ook moeten benutten om de logica achter het besluit te laten zien. 

ARNO: Precies. En het moet dus verdergaan dan te zeggen: Ja, op basis van deze gegevens kom ik op die uitkomst. Dat is een té beperkte rechtvaardiging van een beschikking.

MARIETTE: Daar heeft de rechter de overheid in diverse uitspraken ook al op teruggeroepen. Het in een doosje doen en denken: Schud-schud, ja, dit moet het ongeveer zijn... En dat is terecht. Dus de kunst is om nu ook de veranderingen door te voeren, in vooral de samenwerking tussen juristen en ICT'ers om daar te komen, dat je het transparant kunt maken.

(Outro met abstracte beelden en korte eindtune.)

(In beeld verschijnt de tekst:
microlearnings
Juridische kwesties)

(Het laatste beeld bevat het logo van de Rijksoverheid met daaronder de tekst:
Deze microlearning is tot stand gekomen door een samenwerking tussen de Leer- en Ontwikkelcampus (LOC) van UBR, de directie CIO Rijk van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BKZ) en de Rijksacademie voor Digitalisering en Informatisering Overheid (RADIO))