Recht op privacy

RADAR 4_RECHT OP PRIVACY

(Intro met abstracte beelden met daaronder een korte begintune.)

(In beeld verschijnt de tekst: 
microlearnings
Privacy)

(De heer Tijmen Wisman staat voor de camera voor een tafel in een verder lege kantoorruimte en begint een monoloog.)

(In beeld verschijnt de tekst:
Tijmen Wisman
universitair docent, Vrije Universiteit Amsterdam)

TIJMEN WISMAN: Het recht op privacy. Wat is het, waar komt het vandaan en waarom is het relevant voor jou? Het recht op privacy kon je al terugvinden, maar dan gespecificeerd op bepaalde  omgevingen die besloten moesten blijven voor de overheid. Zoals de woning en de brief, dus je had wel een briefgeheim. Maar het recht op privacy als zodanig werd pas in internationale verdragen opgenomen na de Tweede Wereldoorlog. Een van die verdragen, die heel relevant is voor de Nederlandse rechtsorde is het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

(In beeld verschijnt een afbeelding met de tekst van twee artikelen – onder de titel: EVRM.)

Daar werd, in artikel 8 EVRM, het recht op respect voor de eerbiediging van het privé- en familieleven, het huis en de correspondentie opgenomen. De waarden, de achterliggende waarden van het recht op privacy, zijn noties zoals autonomie, vrijheid, het beschermen van de burger tegen de macht van de overheid. 

(In beeld verschijnt een afbeelding van een tekst van Ruth Gavison.)

Ruth Gavison heeft ooit gezegd dat privacy ook vitaal is voor een democratie, omdat het de ruimte geeft aan de burger om zijn of haar autonomie te ontwikkelen. Als jij altijd het gevoel hebt dat je
bekeken wordt, krijg je een chilling effect. Dan word je bang om bepaalde dingen te doen. Dus als jij bijvoorbeeld... Grote dichters, je moet je voorstellen dat die grote dichters vroeger al hun gedichten op het schoolplein moesten delen met hun vrienden. Zouden ze dan ooit zijn gekomen tot de ontwikkeling van een bepaalde vaardigheid? Privacy geeft jou een ruimte tot zelfontwikkeling. Om echt goed zien waarom privacy belangrijk is in de samenleving, kan je kijken naar samenlevingen waar privacy niet wordt geacht te bestaan. Totalitaire samenlevingen. Want het is de achtergrond van de opkomst van totalitaire samenlevingen, waarom er ook een Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens door de Raad van Europa is opgetekend. In een totalitaire samenleving wordt er geacht geen onderscheid te zijn tussen de publiekssfeer en de privésfeer - en wordt de burger geacht slechts een verlengstuk te zijn van de overheid. Maar laten we wat concreter worden. Hoe passen we nou dat recht op privacy toe? De eerste vraag die je moet stellen is: Valt een bepaalde handeling onder het recht op privacy? 

(In beeld verschijnt de tekst: Inbreuk met of inmenging op het recht op privacy?)

Als ik iets doe als overheid, is dat dan een inbreuk met of een inmenging op het recht op privacy?
Iets is een inbreuk als het niet kan worden gerechtvaardigd, maar als het wel kan worden gerechtvaardigd, omdat je voldoet aan de eisen voor een inbreuk, dan heet het een inmenging. Bij die vraag, voordat je gaat kijken naar de vereisten voor een inmenging, moet je kijken naar:

(In beeld verschijnt een afbeelding met de titel: De ernst van een inmenging bij gegevensverwerking.)

Wat is de ernst van die inmenging? Om te kijken naar de ernst van de inmenging kijk je naar twee dingen. Je kijkt naar de aard van de gegevens die worden verwerkt en je kijkt naar de context van de gegevens die worden verwerkt. Ik beperk het nu even tot gegevensverwerking. Die twee dingen tezamen moeten je de instrumenten geven om te zeggen: Is er hier sprake van een heel ernstige inmenging of niet? In de Nederlandse rechtspraak wordt er bijvoorbeeld gezegd: We kijken naar of er een min of meer compleet beeld van iemands leven kan worden verkregen. Maar je kan zeggen:
misschien moet je wel iets nauwkeuriger kijken. Want zelfs als je niet een compleet beeld van iemands leven hebt, maar je hebt wel een compleet beeld van een bepaald aspect van iemands leven, ook dan kan er sprake zijn van een ernstige inmenging. Hoe belangrijk het is, die ernst van de inmenging, en hoe onduidelijk het kan zijn, werd duidelijk bij de rechtszaak over Siri. Daar had je aan de ene kant een overheid die zei: Met Siri zijn we alleen maar aan het zoeken naar discrepanties en we gebruiken slechts een beperkte set gegevens en risicoprofilering, dat mag gewoon. En de mensen, de partijen die de overheid aanklaagden, die zeiden: Ho eens even, een discrepantie, dat kan van alles zijn. En 'een beperkte set gegevens', daar staat bijvoorbeeld 'belastinggegevens' bij. Dat zijn nagenoeg alle gegevens die je nodig hebt om een compleet beeld van iemand te krijgen. En het was heel onduidelijk voor de rechter, tijdens die zitting, waar ik zelf bij was, wat nou precies de ernst van de inmenging was.
Maar dat was de belangrijkste vraag voor de rechter om te kunnen zeggen - of er sprake was van een inmenging met het recht op privacy of een inbreuk.

(Outro met abstracte beelden en korte eindtune.)

(In beeld verschijnt de tekst:
microlearnings
Privacy)

(Het laatste beeld bevat het logo van de Rijksoverheid met daaronder de tekst:
Deze microlearning is tot stand gekomen door een samenwerking tussen de Leer- en Ontwikkelcampus (LOC) van UBR, de directie CIO Rijk van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BKZ) en de Rijksacademie voor Digitalisering en Informatisering Overheid (RADIO))